مشاوره­ کودک و نوجوان - مرکز مشاوره اسپادانا

سه علامت که نشان می‌دهد فرزند نوجوانتان به درمان نیاز دارد

گذر از دوره نوجوانی در بعضی کودکان، به‌سرعت اتفاق می‌افتد و با آشفتگی کمی همراه است. برای بعضی دیگر، بلوغ مانند بمب ساعتی است؛ زمانی‌که منفجر شود، هیچ چیز مانند قبل نخواهد بود.

متأسفانه، سرزنش کردن مرهمی کوتاه‌مدت است، یعنی اگر هم برای مدتی باعث تسکینتان شود، زود از بین می‌رود و ناراحتی جایگزینش می‌شود. سرزنش کردن کودکان به‌خاطر رفتارشان راه‌حل اشتباه دیگری است که به یقین درگیری‌ها را بدتر می کند (کتاب «چگونه با نوجوانان جوری دعوا کنیم که آن‌ها را از خود دور نکنیم» را مشاهده بفرمایید).

احساس اضطراب عادی در نوجوانان چگونه است؟ چگونه می‌توانید تشخیص دهید که فرزندتان به کمک متخصص نیاز دارد؟

افسردگی حادشونده درمقابل افسردگی آتیپیک در نوجوانی

در «کتاب راهنمای کودک و درمان گروهی نوجوانان»، دو نوع مختلف افسردگی نوجوانی را مشخص کردم: افسردگی حادشونده درمقابل افسردگی آتیپیک.

افسردگی حادشونده در نوجوانی

معمولاً نوجوانی با دوره‌ای اندوهناک همراه است که با آگاهی ناگهانی از آسیب‌پذیری زندگی آغاز می‌شود. هنگامی‌که نوجوانان دچار افسردگی حادشونده می‌شوند، افکاری مشوش‌کننده مانند فکر مرگ به سراغشان می‌آید، که این خود سمبل از دست دادن معصومیت و هویت کودکی است. آگاهی از فناپذیری و آسیب‌پذیری عزیزان و خودشان، دیدگاهشان را غمگین‌تر می‌کند.

با وجود اینکه افسردگی حادشونده باعث ناآرامی درونی می‌شود اما فصل جدیدی را در زندگی نوجوانان رقم می‌زند که باعث می‌شود او به درک نوینی از خودش برسد. این ناآرامی عادی و ضروری است؛ نوجوانان نمی‌توانند بدون بررسی این مخاطرات و تردیدها، درک منسجمی از خود داشته باشند.‌ البته باید حواستان به دو مشکل اساسی افسردگی حادشونده، یعنی هویت و گوشه‌گیری/ فردیت، باشد. اگر به این دو مشکل رسیدگی نکنید، نوجوانان همچنان رفتارهای قدیمی و ابتدایی دوران کودکی‌شان، مانند خشم ناگهانی یا زورگویی را از خود بروز می‌دهند.

در ادامه ویژگی‌های افسردگی حادشونده در نوجوان ذکر شده است:

• بی‌ثباتی خلق
• احساس ناراحتی یا مالیخولیا
• بی‌علاقگی به برخی فعالیت‌های لذت‌بخش
• اضطراب اجتماعی
• خستگی، بی‌خوابی و پرخوابی دوره‌ای
• فکر کردن گهگاه به خودکشی، بدون آنکه قصدی داشته باشد

افسردگی آتیپیک در نوجوانی

افسردگی آتیپیک شرایطی که افسردگی حادشونده را وخیم‌تر می‌سازد، موجب پدید آمدن تزلزل‌های عاطفی جدی می‌شود و در نهایت منجر به افسردگی نوجوانی آتیپیک خواهد شد. افسردگی آتیپیک که در نتیجه افزایش سطح آشفتگی عاطفی پدید می‌آید، اغلب با عوامل مخربی که در ذیل می‌آیند، برانگیخته می‌شود:

• تشخصی ندادن ناتوانی در یادگیری نوجوانان
• بیماری و آسیب‌دیدگی
• سانحه
• طردشدگی اجتماعی
• نزاع‌های والدین
• مرگ یک عزیز
• مضیقه مالی
• تغییر منزل یا مدرسه.

برخلاف افسردگی حادشونده که در آن نوجوانان سطوح قابل تحملی از مالیخولیا و سوگ را تجربه می‌کنند، افسردگی آتیپیک، با سرخوردگی کوباننده و حالت‌های عصبی غیرقابل مهار، نوجوانان را درمانده می‌کند. احساسات ناخواسته‌ای مثل عصبانیت، درماندگی، ناامیدی یا ناتوانی عود می‌کنند و پیوسته موجب حالت‌های متغیر، منفی‌بافی یا وسواس‌های فكری مخرب می‌شوند.

نوجوانانی كه دچار افسردگی آتیپیک هستند، برای دفع ناامنی‌های ناخواسته و انجام واکنش‌های دفاعی مثل انکار، فرافکنی یا گسستگی درگیر یک جنگ روانی می‌شوند. این واکنش‌های دفاعی لازم و یاری‌رسان‌اند اما آن‌ها مستلزم صرف انرژی روانی فراوانی هستند. از همین رو، در طول افسردگی آتیپیک، نوجوانان ممکن است همواره خسته و درمانده به نظر برسند و در برابر خطر گوش به زنگ باشند.

ویژگی‌های افسردگی نوجوانی آتیپیک شامل موارد ذیل است:

• اغلب افسرده یا در حالت برانگیخته بودن
• از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که زمانی برای نوجوان لذت‌بخش بوده‌اند
• انزوای اجتماعی و وحشت‌زدگی
• خستگی، بی‌خوابی یا پرخوابی مداوم
• احساس ناامیدی و تردید بلندمدت
• نوسان خلق‌وخوی شدید
• فکر کردن مداوم به آدم‌کشی یا خودکشی

سه علامت که نشان می‌دهد نوجوان شما به کمک نیاز دارد

گاهی تشخیص اینکه نوجوانتان از افسردگی حادشونده رنج می‌برد یا افسردگی آتیپیک، دشوار است. سه مورد هشدار دهنده که نیاز به توجه دارند:

1. خودآزاری

اگر نوجوانتان به خودش زخم، ضربه یا آسیب می‌زند، این نشانه‌ای از آشفتگی عاطفی غیرقابل‌تحمل یا عدم تعادل روانی است. رفتارهای خودآزارانه ممکن است تبدیل به عادت شوند و به مرور زمان افزایش پیدا کنند.

2. سوء‌مصرف مواد مزمن

شاید امتحان مواد مخدر الکلی در نوجوانی بسیار رایج باشد اما اگر فرزندتان معمولاً مست یا نشئه به خانه می‌آید، مشکلی جدی دارد رخ می‌دهد. اگر چنین چیزی مشاهده کردید سریع اقدام کنید، به ویژه اگر افراد خانواده‌تان سابقه سوء‌مصرف مواد دارند. نوجوان‌های مبتلا به افسردگی آتیپیک بیشتر در معرض مشکلات مربوط به سوء‌مصرف مواد هستند. (به «نسخه درمان سریع سوء‌مصرف نوجوانان، دور از چشم والدین» رجوع کنید)

3. فکر به خودکشی یا اقدام به آن

تعجب می‌کنم که چطور والدین تهدید یا اقدام به خودکشی را جدی نمی‌گیرند. آن‌ها معتقدند که خودشان می‌توانند موقعیت را کنترل کنند یا اینکه فرزندشان «فقط رفتار هیجانی از خودش نشان می‌دهد.» با توجه به نرخ روبه‌رشد خودکشی نوجوانان، یه‌خصوص در میان دختران، هرگونه تهدید یا اقدام به این کار، نیازمند توجه مدبرانه است.